Üretim, Sanayi ve kurumlar neredeyse büsbütün çöktü. İşte Esad’ın 10 gün içinde devrilmesinin akabinde terk ettiği Suriye’de arkasında bıraktığı ekonomik şartlar:
■ Suriye iktisadı 14 yıllık iç savaşta yüzde 85 daraldı.
■ İşsizlik yüzde 57’ye ulaştı, enflasyon yüzde 141.
■ Suriye’nin Gayrisafi Ulusal Hasılası 2010 yılında 67.5 milyar dolarken 2023 yılında bu sayı 9 milyar dolara geriledi. Tıpkı devir içinde 2. bin 800 dolar olan kişi başına ortalama gelir 1.600 dolara düştü.
■ Günlük Petrol üretimi günlük 383 bin varilden 90 bin varile düştü.
■ Dış ticaret hacmi 29 milyar dolardan 4 milyar dolara geriledi.
■ PKK/YPG sayesinde ülke uyuşturucu trafiğinin üslerinden birisi oldu.
■ İç savaş yüzünden ülke genelindeki meskenlerin yüzde 17.5’i yıkıldı. Bu konutların yine inşa etmenin maliyeti ise 117.7 milyar dolar.
■ Ülke nufusu 1990-2011 yılları ortasında 22 milyona ulaşırken, iç savaş yüzündne nüfus 18.5 milyona düştü. 4.8 milyon Suriyeli ülkesini terk etti. 7 milyon Suriyeli ise ülke içinde göçe zorlandı.
■ Suriye poundu 2011-2023 yılları ortasında ABD dolarına karşı 270 kat kıymet kaybetti.
■ Suriye, 2011’de varsayımı 25,8 ton altın rezerviyle Orta Doğu’nun altın ve petrol rezervleri açısından önde gelen ülkelerinden biriydi, lakin bu rezervlerin büyük bir kısmı iç savaş sırasında tüketildi.
■ Suriye 2010 yılı öncesinde Transparency International tarafından hazırlanan yolsuzluk endeksinde 178 ülke ortasında 127. sıradaydı. 2023 yılında 180 ülke ortasında 177’inci olabildi.
■ 2021 yılında yapılan hesaplamalara nazaran Suriye iktisadını ve altyapısını tekrar inşa etmek en az 250 milyar dolara mal olacak.
■ BM datalarına nazaran 2024 yılında Suriye’deki 16.7 milyon insan insanı yardıma muhtaç halde yaşıyor. Bu sayı 2023 yılında 15.3 milyondu.
■ Standart bir besin sepetinin fiyatı 2023 yılında 2013 yılına nazaran 133 kat arttı.
■ İç savaş öncesinde 1 dolar, 47 Suriye Sterlini idi. Artık 1 dolar 15.000 suriye sterlini ediyor.
■ Suriye iç savaş öncesine oranla elektrik üretim kapasitesinni yüzde 50’den fazlasına kaybetti. Resmi sayılara nazaran 14 yıllık savaşta ülkenin elektrik yatırımlarından direkt ziyanı 40 milyar dolar, endirekt ziyanı 80 milyar dolar oldu.
■ Ülkedeki ekili topraklar iç savaş öncesine nazaran yüzde 25 azaldı
■ Çocukların yüzde 40’ı lokal pazarlarda aile bütçelerine katkıda bulunmak için çalışıyor.
Türkiye nasıl katkı sağlar?
■ İnşaat: Suriye’nin altyapı ve konut üretiminde Türk şirketleri ihaleler alarak ülkenin yine inşasında rol oynayabilir. İnşaat materyalleri de Türkiye’den karayoluyla tedarik edilebilir.
■ Savunma: Suriye ordusu Beşar Esad’ın ülkeyi terk etmesiyle birlikte neredeyse büsbütün dağıldı. Ordu karargahları ise geçtiğimiz bir haç hafta içinde İsrail’in hava akınlarıyla imha edildi. Türkiye savunma alanındaki firmalar aracılığıyla Suriye ordusunun yine inşaasında rol oynayabilir.
■ Sıhhat: Suruiye’de neredeyse 14 yıldır bir hastane yatırımı yapılmıyor. Ülkenin birçok kentinde hastane bulmak bile mümkün değil. Türkiye özel hastaneler vasıtasıyla gerek bilgi birikimi gerek uzman takımıyla bu boşluğu doldurabilir.
■ Sanayi: Sanayi alanında Türk yatırımcılar ülkede istihdama katkı sağlayabilir.
■ Güç: Türk şirketleri, güneş ve rüzgar güç santralleri kurulmasında öncü rol oynayabilir.